Słowniczek 2/3- alfabetyczny, ale inaczej

I kiedy już wymyślono tradycyjne słowniczki alfabetyczne i tematyczne znaków migowych, to ktoś powiedział: 'Spróbuj zebrać słowa migane za pomocą litery 'A', potem za pomocą 'B' itd.' O tym pomyśle usłyszałem wiele lat temu. Ciekawa opcja.

Bo wiedzieć należy, że niekoniecznie w polskim języku migowym dany znak zaczyna się adekwatną literą alfabetu polskiego. I tak 'mama' pokazujemy za pomocą układu palców zbliżonych do migowego 'U', natomiast 'wiedzieć' przy użyciu znaku 'B'.  Oczywiście zdarzy się taki 'autobus'(jedna z wersji), czy 'mam', gdzie początkowe litery w obu językach ze sobą współgrają, ale nie będzie takich przypadków za wiele.

Oto druga propozycja twojego słowniczka osobistego.

A że jest on potrzebny, przydatny i ma potencjał, świadczy pewne zdarzenie. Spotkaliśmy się niedawno z grupą znajomych, towarzystwo mieszane, Głusi i słyszący. Jedną z opcji spędzenia czasu była 'gra', zamiganie jak najwięcej znaków na 'A', potem 'B' itd. Dziesięć osób, wyobraźcie sobie, co się zadziało, ile słów zostało pokazanych, najfajniejsze były te kulturowe, czyli idiomy PJM. Przebywanie ma moc. Dodatkowo ucieszyłem się, bo byłem w trakcie pisania posta akurat na ten temat. 

Słowniczek alfabetyczny PJM- starter

Zabawa polega na tym, że zacznę, podając kilka propozycji, a resztę pozostawię ci do skompletowania. Niektóre wyrazy mogą się nakładać na spis podany w poprzednim poście.

Na bieżąco będę dodawał niezbędne wyjaśnienia. 

A

Zacznę od 'czystej' litery, bez żadnych zmian, czyli przejść w inny układ. 'A' pozostaje 'A'. Dotyczyć to będzie także lewej ręki. Przy niektórych znakach litera 'A' będzie w układzie, z kciukiem znajdującym się z boku dłoni, nie z przodu. Zapisujemy to również jako 1z, czyli jedynkę zamkniętą. 

Nasuwa się też pytanie, dlaczego 'szkło' jest najpierw, a taki 'bank' czy 'autobus' później? Bo wygrywa tu przestrzeń, a nie alfabet polski. Mamy okolice głowy, ramion i tułowia. Taką kolejność przyjąłem.

piwnica, szkło/ szyba, owoc, buty (wariant przy brodzie), babcia, uwielbiać, pożyczać, Warszawa, Kraków, Wrocław, bank, silny, albo, praca, martwy, skóra, buty (wariant przy lewej ręce), zima, bać się, sprawiedliwość, sąd, energia, autobus (jeden z wariantów), papier, samochód

B

W różnych opracowaniach niektóre znaki przedstawione poniżej są opisywane jako Bk, czyli 'B' z odstającym kciukiem. We właściwej literze 'B' wszystkie palce są ze sobą złączone.

wiedzieć, cześć (powitanie), mieszkać, sen, dziękuję, dzień, noc, bardzo, wola, czarny, mam, lubić, miły, modlitwa, limit, dom, statek, mąż/ żona, ślub, przez, przy, droga, ulica, mapa, geografia, pomagać, rada, propozycja, ulga (zniżka), dlaczego, nagroda, przepraszać

A+Bk

I w końcu dochodzi do układu dłoni, gdzie lewa to 'B', a prawa to 'A' lub na odwrót.

do, od, sprawa, prawo, adres, uderzenie, piwo, aktor (jeden z wariantów), kotlet

C

człowiek, Turcja, pielęgniarka (jeden z wariantów), pić (jeden z wariantów), przestępczość, aparat słuchowy, grypa, ksiądz, co, sto, serce, bilet, cegła, cały, stadion (jeden z wariantów), biuro, dyżur, osoba (jeden z wariantów)

C+ Bk

sala/ pokój, rachunek bankowy, recepta (jeden z wariantów), lista (jeden z wariantów), ocena ( jeden  z wariantów), tort

D i Z

To podobne ułożenie dłoni, nie wiedzieć czemu wygrał układ 'Z'.

ludzie, myśleć, przypominać sobie, tęsknić (jeden z wariantów), mężczyzna, słyszeć, kłamać, powiedzieć, krzywda, potrafić, udawać, uwaga, zakaz, pilnować, rana, naturalny, źle, muzyka, sam, samotny, stanowczy, inwalida

D/ Z+ A

decyzja, numer (jeden z wariantów), dyscyplina, ryzyko

D/ Z+ Bk

termin, podatek, udało się, zwycięstwo (jeden z wariantów), Śląsk, mysz, miesiąc (jeden z wariantów), pokazywać (jeden z wariantów)

Teraz możemy tworzyć znaki bardziej skomplikowane.

D/ Z+ Bk+ A

ustawa/ statut, konstytucja, trybunał

E

uczyć się, zapamiętać (jeden z wariantów), zawiadomienie, makijaż, jeść, morze, małpa, uczciwy, wychowanie fizyczne, Polska, nauczyciel, emerytura (jeden z wariantów), całować, renta (jeden z wariantów)

E+ Bk

praktyka, pisanie (jeden z wariantów), podpisać, kosztować, płacić, kupować

I tak próbować można z różnymi literami alfabetu. Jak dało się zauważyć, oprócz 'czystych' liter, z których budujemy znaki, tworzymy także swoiste comba, w których skład wchodzą litery i cyfry pokazywane jedną czy obiema dłońmi. 

Poniżej podam kilka propozycji z następnymi literami i przy okazji opiszę drugi sposób zapisywania ciszy. 

Jak zapisać ciszę- sposób 2.

Nie ja to wymyśliłem, taki sposób zapisu stosowany jest od wielu wielu lat, na świecie mnie jeszcze wtedy nie było. Osobom szczególnie dociekliwym polecam prace dra Szczepankowskiego. Ja podam tylko ogólne założenia. 

A jeżeli ktoś myśli, że sposób jest archaiczny, to proszę bardzo, tylko że ta lub podobna metoda dalej jest stosowana przez badaczy języka i tych, którzy jakoś ciszę chcą zapisać. Film odda dużo, ale nie każdy szczegół się wyłapie. Dlatego też dodatkowy zapis słowny jest wielką pomocą.

Metoda bazuje na podstawowych układach dłoni, występujących podczas migania. 

I co my tu mamy? Ojej, sporo tych układów. Część została wyjaśniona powyżej, w starterze.

• A- układ jak podczas migania litery 'A'. Przykłady powyżej.
• Aw- tzw. 'A' wydłużone, czyli najprościej mówiąc dłoń ułożona tak jakby trzymać 'lejce' albo wędkę. To spore uproszczenie, ale większość ludzi intuicyjnie wie, o co chodzi. Przykłady: kłopot, przeszkadzać, przerwa, wyjazd.
• Bk- 'B' z odstającym kciukiem. Przykłady powyżej.
• Bkz- układ jak powyżej z lekko zgiętymi palcami. Przykłady: kolega, przyjaciel (jeden z wariantów), zgoda.
• C- litera utworzona z palca wskazującego i kciuka. Przykłady powyżej.
• Cm- 'C' w International Sign (IS), układ tworzą wszystkie palce. Przykład: lornetka, pić (jeden z wariantów), kubek, 
• D/ Z, z reguły do opisów stosuje się Z- układ, jak podczas migania obu tych liter. Przykłady powyżej.
• Ez- litera 'E'/ zamknięte. Przykłady powyżej.
• Eo- 'E' otwarte/ niedomknięte. Przykłady: angina, firma, zaproszenie, w tym.
• Em- 'E' w IS, układ dłoni jakby do oglądania paznokci, kciuk podtrzymuje pozostałe palce.. Przykłady: mądry, wrzód, warzywa.
• Ik- litera 'I' z odstającym kciukiem. Przykłady: telefon, żółty, władza, czajnik.
• U/ V- układ stworzony z palca wskazującego i środkowego/ rozchylone. Przykłady: widzieć, plan, widelec.
• Uz- układ jak do 'U' ze złączonymi palcami wskazującym i środkowym. Przykłady: ubikacja, głuchy, mama, urząd.
• 1z- jedynka z kciukiem przylegającym do reszty palców. Takie 'A' z kciukiem obok, żeby nie zawadzał podczas migania. Układ tak podobny, że jest często podpinany pod 'A'. Przykłady: szkło, owoc, silnik. 
• 5ś- piątka ze zgiętym palcem środkowym. Przykłady: racja, rower, miejsce/ lokalizacja. 
• 5z- piątka z lekko zgiętymi palcami. Przykłady: ciepło, zabrać, piłka.

Na pewno dało się zauważyć przy niektórych punktach dopisek- IS, czyli International Sign. Bo są układy, które najprościej opisać właśnie w ten sposób. Cm, Em i wszystko jasne. I tu właśnie przychodzi z pomocą alfabet IS, jest w necie. Warto obejrzeć te literki.

Wiadomo, są także inne układy np. P500 lub L500, bardzo podobny do 5z, różnica polega na tym, że w pierwszym przypadku palce są nieco bardziej zgięte.

PS, oznaczać będzie, że prawą dłoń ułożymy w literę 'S'.

PO- to litera 'O' pokazana prawą ręką, a LW, to 'W' przemigana lewą. 

Chociaż i tak najwięcej znaków powstaje z układów wypunktowanych powyżej.

I jak teraz opisać dany znak? Kilka propozycji.

'kłopot'.

PAw, czyli prawą dłonią tworzymy układ A 'wydłużone'. 

PAw wnętrzem do przodu, kantem w prawo, 2x lekko uderza prawą stronę głowy nieco powyżej skroni.

'lornetka'

PCm, LCm, czyli obie dłonie ułożone w C w wersji IS.

PCm LCm, grzbietami na zewnątrz, kantami do przodu, podnosimy na wysokość oczu. Niejako patrzymy przez lornetkę.

'firma'

PBk, LEo, czyli prawe B z odstającym kciukiem i lewe E otwarte.

PBk, ustawiona grzbietem do przodu, kantem w dół, wsuwa się pomiędzy palce LEo, ustawionej lekko po skosie, grzbietem do przodu, kantem w dół. Lewy kciuk przytrzymuje prawą dłoń.

'racja'

P5s, L5s, czyli prawa i lewa piątka z ze zgiętymi bardziej palcami środkowymi.

P5s, L5s grzbietami na zewnątrz, kantami do przodu, na wysokości klatki piersiowej, 2x dotykają się ze sobą palcami środkowymi.

Posiadanie takich notatek to naprawdę spore ułatwienie, zwłaszcza podczas powtórek. 

A teraz czas na zdania.

Przykładowe zdania

Przez jakiś czas będę zamieszczał w nawiasach niezbędne wyjaśnienia gramatyczne, później będzie ich coraz mniej.

Przypominam ogólną zasadę budowy zdań w języku migowym: od ogółu do szczegółu.

Często obowiązuje też schemat, który potrafi nałożyć się na poprzednią regułę:

kto? co? kiedy? gdzie? co robi? w jaki sposób?

Podczas tłumaczenia bardziej skomplikowanych 'rzeczy', może dochodzić do powstawania hybrydy, zawierającej w sobie elementy obu reguł. 

• Dzisiaj w bibliotece są warsztaty. 

Dzisiaj biblioteka w tym warsztat.

• Jest maksymalnie 20 miejsc.

Osoba osoba przyjść można/ ile? Limit 20.

(w PJM często stosujemy minipauzy, zasygnalizowałem to za pomocą '/'. Czasami, dla jasności wypowiedzi należy zadać pytanie, na które od razu udzielamy odpowiedzi)

• Zaczynają się o godzinie 17, a kończą o 19.

Start godzina 17, koniec godzina 19.

• Gdzie jest....biuro/ ubikacja/ telefon/ czajnik?

Biuro/ ubikacja/ telefon/ czajnik gdzie?

(słówka typu 'gdzie', 'kiedy', 'dlaczego' stawiamy na końcu zdania)

• Ile kosztują bilety?

Bilet bilet koszt (ile)?

(słowo 'ile' może być, nie musi. Sprawę ułatwi pytająca mimika podczas migania znaku 'koszt')

• Bilet normalny/ ulgowy/ grupowy/ rodzinny kosztuje...

(Bilet) normalny/ ulga/ grupa/ rodzina koszt...

• Wydarzenie jest bezpłatne.

(Bilet) Darmo.

(akurat tutaj kontekst sprawia, że nie potrzeba tłumaczyć wszystkiego. Wcześniej była przecież mowa o biletach)

• Kiedy się rozpocznie? / skończy?

Start godzina? Koniec godzina?

(w języku migowym 'kiedy' rozumiane jest dosłownie i zazwyczaj podaje się wtedy datę, a nie godzinę. Z językiem fonicznym bywa różnie. W tym przypadku chodzi właśnie o ramy czasowe, więc tłumaczenie powinno tego konkretnie dotyczyć. I oczywiście mamy do czynienia z pytaniem, więc należy zadbać o odpowiednią mimikę)

• Rozpocznie się o godzinie..../ Skończy się o godzinie...

Start godzina.../ koniec godzina...

• Dziękuję wszystkim za przybycie.

Wy przyjść dziękuję.

Inne zdania:

• Wyjeżdżam jutro do Warszawy.

Ja jutro Warszawa wyjazd.

• Mam dla Ciebie propozycję pracy.

Ja praca propozycja.

(i cała radość, w tym przypadku, polega na kierunkowości, w stronę naszego rozmówcy wędruje znak 'propozycja'. Przez to odpada 'mam' i 'dla')

• Lubię jeździć na rowerze.

Ja rower (jazda) lubić.

(oczywiście zwrot 'jeździć na rowerze' pokazujemy za pomocą znaku 'rower', tylko miganego bardziej dynamicznie. 'Lubić' jest na końcu)

• Należy jeść warzywa i owoce.

Warzywa/ owoce jeść potrzeba.

('potrzeba', 'musieć' podkreślające ważność, wagę czegoś też umieścimy na końcu)

• Chcę kupić czarne buty.

Ja buty czarny kupić chcieć.

(najpierw przedmiot, potem kolor. Widzisz, gdzie znajduje się 'chcieć'?)

A teraz czas na ciebie i twoje pomysły. 

Jeżeli nie wiesz, jak się miga niektóre znaki, poszukaj ich za pomocą zakładki Przydatne strony. Jak już to zrobisz, zapisz ciszę w odpowiedni sposób, znasz już dwa. 

Wcześniej możesz na 'sucho', rozpisać swoje 'tłumaczenie' wymyślonych zdań, stosując właściwe struktury gramatyczne. 

A potem... połącz to wszystko ze sobą i wykorzystaj w praktyce, czy to podczas ćwiczeń, czy podczas konkretnych rozmów. Fajna zabawa. 

 Udanego przebywania ;)